اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی یا به انگلیسی (Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD یک بیماری مزمن است که میلیون‌ها کودک را مبتلا می‌کند و اغلب تا بزرگسالی ادامه دارد. این اختلال شامل ترکیبی از مشکلات مرتبط با رفتار و رشد، مانند:
مشکل در حفظ توجه، بیش‌فعالی و رفتار تکانشی (انجام سریع کارها از روی یک انگیزه ناگهانی و بدون فکر کردن به نتیجه‌ای که ممکن است در پی داشته باشند) است.
کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی ممکن است با مشکلاتی همچون عزت نفس پایین، روابط آشفته و عملکرد ضعیف در مدرسه نیز دست و پنجه نرم کنند. این علائم گاهی با افزایش سن رو به کاهش می‌گذارند؛ حال آنکه در برخی از افراد هرگز به‌طور کامل برطرف نمی‌شوند. البته آن‌ها این امکان را دارند تا با یادگیری برخی رویکردها، بتوانند برای موفقیت خود برنامه‌ریزی کنند.
اگرچه درمان‌ها به‌طور کامل باعث رفع این اختلال نمی‌شوند، اما می‌توانند تا حد زیادی به منظور کنار آمدن با علائم به فرد کمک کنند. درمان معمولاً شامل داروها و مداخلات رفتاری است. نکتۀ مهمی که در زمینۀ درمان این بیماری‌ها باید بدان توجه داشت، این است که اقدام جهت تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند تفاوت زیادی در نتیجه ایجاد کند.
علائم ADHD
از ویژگی‌های اصلی این اختلال می‌توان به بی‌توجهی و رفتار بیش‌فعالی-تکانشی اشاره کرد. این علائم به‌طور کلی، قبل از 12 سالگی شروع می‌شوند و در برخی از کودکان از 3 سالگی قابل توجه هستند. علائم ADHD ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشند و برخی از آن‌ها در بزرگسالی نیز مشاهده شوند.
اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد و جالب است که بدانید این رفتارها در دختران و پسران نیز به شکل متفاوتی بروز می‌کنند. به‌عنوان مثال، پسران ممکن است بیش‌فعال باشند و دختران آرام و بی‌توجه به نظر برسند.دکتر گفتار درمانی اسلامشهر.بهترین کاردرمانی در اسلامشهر
علائم بیش فعالی به‌طور کلی، قبل از 12 سالگی شروع و در برخی از کودکان از 3 سالگی قابل توجه هستند.دپارتمان رشد کودک یارا
از آنجایی که افراد درگیر این اختلال، طیف گسترده‌ای از علائم را نشان می‌دهند، سه زیرگروه برای آن تعریف شده است:
- عمدتا بی‌توجهی: اکثر علائم تاثیرپذیرفته از بی‌توجهی هستند.
- عمدتا بیش‌فعال/تکانشی: علائم عمده بیش‌فعالی و تکانشی‌اند.
- ترکیبی: این حالت بیانگر ترکیبی از علائم بی‌توجی و علائم بیش‌فعالی/تکانشی می‌باشند.
بی‌توجهی
- کودکی که الگوی بی‌توجهی از او سر می‌زند، اغلب ممکن است:
- در توجه دقیق داشتن به جزئیات ناتوان باشد، یا در انجام کارهای مدرسه اشتباهاتی از روی سهل‌انگاری داشته باشد.
- در تمرکز بر روی وظایفی که به عهدۀ او گذاشته می‌شوند، یا حتی انجام بازی با مشکل مواجه شود.
- به نظر رسد حتی اگر مستقیماً با آن‌ها صحبت شود، بازهم گوش فرا ندهند.
- در اجرای وظایف به مشکل برخورند و ناتوان از تکمیل کارهای مدرسه خانه باشند.
- در سازماندهی وظایف و فعالیت‌ها مشکل داشته باشند.
- کارهایی را مانند تکالیف درسی که به داشتن تلاش ذهنی متمرکز وابسته‌اند، دوست نداشته باشند و از انجام آن‌ها سر باز زنند.
- وسایل موردنیاز برای انجام فعالیت‌ها یا کارهایشان -از جمله اسباب‌بازی‌ها، تکالیف مدرسه، مداد- را گم کنند.
- به‌راحتی حواسشان پرت شود.
- انجام برخی کارهای روزمره را از یاد ببرند.
بیش‌فعالی و تکانشگری
کودکی که الگویی از علائم بیش‌فعالی و تکانشی از او سر می‌زند، اغلب ممکن است:
- احساس بی‌قراری کند، با دست‌ها یا پاهایش مدام روی میز ضربه بزند، یا اینکه به خود بپیچد.
- برایش سخت باشد که بخواهد روی صندلی‌اش در کلاس یا موقعیت‌های دیرگ پیوسته به حالت نشسته باقی بماند.
- به‌طور مداوم در حال جست‌وخیز باشد
- در اوضاع و شرایط نامناسب، در اطراف چرخ بزند و بالا و پایین کند.
- نتواند فعالیت‌هایش را با آرامش و سکوت انجام دهد.
- زیاد حرف بزند.
- به سوالاتی که از او می‌شود، پاسخ‌هایی نسنجیده تحویل دهد.
- میان مکالمات، بازی‌ها یا فعالیت‌های دیگران بپرد و آن‌ها را نیز دچار حواس‌پرتی کند.
رفتارهای کودک ما عادی است یا بیش فعال است؟
گاه شرایطی پیش می‌آید که حتی بیشتر کودکان سالم هم بی‌توجه، بیش‌فعال یا تکانشی به نظر می‌رسند. این حالت برای کودکان پیش‌دبستانی عادی است که در مدت‌های محدودی کم‌توجه باشند و نتوانند خود را برای مدت‌های طولانی به یک فعالیت ثابت مشغول کنند. حتی در کودکان و نوجوانان بزرگ‌تر هم این نکته صادق است؛ چرا که میزان توجه افراد اغلب به میزان علاقۀ آن‌ها بستگی دارد.
این مسئله در رابطه با بیش‌فعالی نیز وجود دارد. کودکان خردسال به‌طور طبیعی پرانرژی هستند -اغلب حتی تا مدت‌ها بعد از اینکه والدینشان را به‌خاطر کارهای خود خسته و کوفته کرده‌اند! علاوه بر این، بعضی از کودکان به‌طور طبیعی سطح فعالیت بالاتری نسبت به دیگران دارند. آنچه باید بدان توجه کرد، این است که هرگز نباید کودکان را صرفا به دلیل تفاوت داشتن با دوستان یا خواهر و برادرشان، درگیراختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی دانست.
کودکانی که در مدرسه با مشکل مواجه می‌شوند، اما در خانه و با دوستانشان به‌خوبی کنار می‌آیند، احتمالاً با مسئلۀ دیگری بجز اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی درگیرند. همین مسئله در مورد کودکانی که در خانه بیش‌فعال یا کم‌توجه هستند، اما در مدرسه و جمع دوستانشان طبیعی به نظر می‌رسند، صادق است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما نگران این هستید که کودک شما علائم ADHD را نشان می‌دهد، باید به پزشک متخصص اطفال یا پزشک خانوادۀ خود مراجعه کنید. پزشک در ادامه ممکن است شما را به یک متخصص مانند یک متخصص اطفال رشدی-رفتاری، روانشناس، روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب اطفال ارجاع دهد؛ آنچه اهمیت دارد، این است که ابتدا یک ارزیابی پزشکی جامع انجام شود تا سایر علل احتمالی مشکلات کودک مورد بررسی قرار بگیرند.دکتر گفتار درمانی اسلامشهر.بهترین کاردرمانی در اسلامشهر
دلایل ADHD
در حالیکه علت دقیق این اختلال هنوز دقیقا مشخص نشده، اما تلاش‌های پژوهشگران در این زمینه ادامه دارد. عواملی که ممکن است در ایجاد ADHD نقش داشته باشند، عبارتند از: تاثیرات ژنتیک و محیط، یا وجود مشکلاتی در سیستم عصبی مرکزی در دوره‌‌های اصلی رشد.
عوامل افزایش خطر ابتلا به بیش فعالی در کودکان
عوامل خطر برای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- وجود بیش‌فعالی یا اختلال دیگری در زمینۀ سلامت روان در خویشاوندان خونی، مانند پدر، مادر یا خواهر و برادر
- قرار گرفتن در معرض سموم محیطی، مانند سرب که عمدتا در رنگ و لوله‌ها در ساختمان‌های قدیمی به کار رفته‌اند.
- مصرف مواد مخدر توسط مادر، مصرف الکل یا سیگار کشیدن در دوران بارداری
- تولد زودرس
اگرچه ظن به نقش قند در ایجاد بیش‌فعالی رایج است، اما دلیل قابل قبولی برای آن وجود ندارد.
نکته دیگری که باید بدان توجه داشت، آن است که بسیاری از مسائل در دوران کودکی می‌توانند منجر به مشکل در جلب توجه فرد شود، اما این حالت با ADHD متفاوت است.دپارتمان رشد کودک یارا
عوارض بیش‌فعالی در کودکان
این اختلال می‌تواند زندگی را برای کودکان دشوار کند. کودکان مبتلا به ADHD:
- اغلب در کلاس دچار یکسری مشکلات می‌شوند که ممکن است به افت تحصیلی و قضاوت از سوی سایر کودکان و بزرگسالان بینجامد.
- بیشتر از کودکانی که درگیر این اختلال نیستند، درگیر برخوردها و آسیب‌دیدگی‌ها می‌شوند.
- به احتمال زیاد در تعامل با همسالان و بزرگسالان با مشکل روبه‌رو می‌شوند.
- در معرض خطر سوءمصرف الکل و مواد مخدر و سایر رفتارهای ناروا هستند.دکتر گفتار درمانی اسلامشهر.بهترین کاردرمانی در اسلامشهر
پیشگیری از بیش فعالی در کودکان
برای کمک به کاهش خطر ابتلا به ADHD در کودک خود:
- در دوران بارداری از مصرف هر چیزی که احتمال دارد به رشد جنین آسیب برساند، اجتناب کنید. به‌عنوان مثال: از الکل داروهای تفریحی استفاده نکنید و سیگار نکشید.
- از او در برابر آلودگی‌ها و سموم از جمله دود سیگار و رنگ سرب محافظت کنید.
- زمان تماشای تلویزیون را برای او محدود کنید. گرچه این مسئله هنوز اثبات نشده، اما عاقلانه است که کودکان در پنج سال اول زندگی خود، از قرار گرفتن بیش از حد در معرض تلویزیون و بازی‌های ویدیویی بپرهیزند.
- آدرس و تلفن تماس:02156696094-09352202124
- تهران.اسلامشهر.خیابان زرافشان.کوچه اول(احمدپورحسین)پلاک15.کاردرمانی اسلامشهر.گفتاردرمانی اسلامشهر.کلینیک توانبخشی یارا اسلامشهر.
منبع: Mayo Clinic